PRZECIWSTAWIENIE DOSKONAŁE - Krystyna GAY-KUTSCHENREITER, Anna STAWIARSKA - rzeźba ceramiczna
powrót
1 - 29 wrzesień 2008 r.
wernisaż 1 września godzina 17.00
CZYSTA MELODIA KSZTAŁTÓW
Byłoby błędem, często się ten błąd popełnia, gdybyśmy umieścili rzeźbę Krystyny Gay-Kutschereiter i Anny Stawiarskiej w okienku ceramiki. Rzeczywiście korzystają te rzeźbiarki z tworzywa ceramicznego, ale zobowiązuje ono ich sztukę w takim samym stopniu jak każdy inny materiał każdego innego rzeźbiarza. Ta uwaga na początek jest niezbędna bo studiowały ceramikę we wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (dzisiaj Akademia Sztuk Pięknych).
Krystyna Gay - Kutschenreiter pracowała wiele lat dla przemysłu ceramicznego i mieszka w Bolesławcu, a Anna Stawiarska poświęciła się pracy dydaktycznej w częstochowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej (dzisiaj Akademia im. Jana Dlugosza). Łączy ich twórczość fascynacja światem przyrody, a nie samo tworzywo. Stosują w swoich pracach ceramikę z wielką wirtuozerią po to, aby z upodobaniem tworzyć nieużyteczne formy przestrzenne, ich układy i zwarte w swojej strukturze rzeźby. Od razu muszę zastrzec się, że są to zupełne inne rzeźby. To, co dla nich wspólne to nie materiał (ceramika), ale rozwijanie strukturalnych kombinacji na różnych zasadach, ale zawsze z perfekcyjnym wykorzystaniem walorów ceramicznego tworzywa. Efekty są inne, ale stosunek do rzeźbiarskiego warsztatu niezwykle poważny. Znajomość tworzywa dogłębna. Rzeczywiście trudno sobie wyobrazić te kameralne kompozycje w innym materiale. Ale tak możemy powiedzieć o pracach każdego dobrego rzeźbiarza, bo doskonałość formy jest tutaj celem, a walory tworzywa służą osiągnięciu ostatecznej harmonii.
Zestawienie dzieł obydwu wybitnych indywidualności jest bardzo ważnym wydarzeniem i świetną okazją do ukazania i przemyślenia kontrastu - rodzaju idei, struktur, różnicy opracowywanych motywów i odmiennego charakteru warsztatowego opracowania. Wspólne, ale bardzo ogólne podstawy ich pracy dają ważną szansę porównań. Można, więc rozpoznać wspólną fascynację. To efekty medytacyjnego zastanowienia nad fenomenem życia. Od ziarna i jego kiełkowania (Stawiarska) po rozkwit i ekstatyczne wypełnienie (Gay - Kutschenreiter).
Motywem prowadzącym do kolejnych rozwinięć formy Krystyny Gay - Kutschenreiter jest klasyczny, ale bardzo rzadko spotykany w rzeźbie, motyw roślinny, a także specjalnie przez nią wybrany – ukwiały. Nie ma ta rzeźba wiele wspólnego z mimetyzmem w tradycyjnym znaczeniu, ponieważ motyw roślinny jest tutaj nośną konstrukcją dla zbudowania zastanawiających metafor. Natomiast “Ukwiały” można odczytać jako abstrakcyjne formy dające odczucie dynamiki wzrostu. Tak widziane, nie tracą wszakże odniesienia do realności motywu, lecz tym bardziej urzekają czystą melodią kształtów zanurzonych w ciszy, jeśli tak paradoksalnie można się wyrazić.
Kolejne kompozycje nie są, więc odtworzeniem kształtu, ale specyficznym studium wzrastania, rozkwitu, płynności, więdnięcia, opadania, zamykania się i otwierania się. Możemy sobie odnosić te kompozycje raz do podwodnych kolonii osobliwych stworów, albo przypominać będą naręcza kwiatów. To jeden cykl.
Cykl drugi jest jak widok lądu, jeśli poprzedni był zejściem w głębie morza. Ale ląd jest przedstawiony przez suchość splecionych gałązek. Na jednym z takich splotów przysiadł ptak. Może nawet uwił sobie tutaj gniazdo. Inne ptaki być może skorzystały z możliwości przycupnięcia w gałęziach... sześcianu, na którego niewidzialne ściany natykają się przestrzenne arabeski. To jest jednak świat sztuczności, plastycznej aranżacji, a jako tak bardzo sztuczny, a jeszcze bardziej przez zastosowanie ceramiki, staje się światem zbudowanym autonomicznie i równolegle do natury. To jest być może tylko flirt artystki z naturą. Niewykluczone, że rzeźbiarka ma własne zupełnie formalne tylko fascynacje, ale nie chce nas nużyć jałowym popisem samej kombinatoryki form. To odniesienie do natury przywołane wprost jest czymś zaskakującym i jednocześnie bardzo logicznym po nasyceniu widza arabeskami przestrzennych splotów. Układają się one w jakieś wyobraźniowe ikebany czystej przestrzennej formy, a kiedy indziej dają sugestywny obraz płonącego krzaka. W tym momencie światy głębin i suchego lądu jakby łączą się, bo też ten “płonący krzak”, jak go nazwałem, może być wizją barwnego tworu morskich głębin. Nasza wyobraźnia może, więc podsuwać nam wiele interpretacji, nawet, jeśli odczytamy tytuł pracy skierowujący na bardziej jednoznaczne odczucia.
Rzeźby Stawiarskiej można przeciwstawiać “podwodnym ogrodom” i arabeskom gałązek, Gay - Kutschenreiter. Jest to, bowiem wizja świata przeżywanego w jego surowej postaci, najpierw przed pojawieniem się życia, a potem przed tego życia bujnym rozwojem. Stawiarską wciąż zajmują stany skupionej energii w materii wydobytej z litosfery, może nawet z najgłębszych jej pokładów. Ale i tych okruchów skał, które zastały przez procesy geologiczne przetarte i na nowo uformowane, wreszcie uczepiło się życie. Tak dzieje się nawet na niegościnnej powierzchni narzutowego głazu (“Omszałe”). To narastanie życia, jego ukrytą siłę odkrywamy w pracach rzeźbiarki jako ziarno, zwartą zamkniętą formę. To ziarno jest jeszcze uśpione (np. “Urodzone”), ale tuż obok inne formy ukazują je, jako budzące się do rozwoju. Dla kontrastu, mamy jakby tuż obok “kamienie” z ich spokojem skupionej wewnętrznej siły, lub z sugestią dopiero, co zastygłej lawy (“Rozety”).
Inna zupełnie grupa prac to zwarte bryły - “ekrany”. Artystka rzutuje na ich powierzchnie ślady przypadkowych zdarzeń (np “Poduchy”). Może były to zdarzenia sprzed milionów lat (“Kamienie jurajskie”, “Leniwe kamienie jurajskie”). Aż wreszcie to życie, którego obrazy wciąż fascynują rzeźbiarkę, staje się tylko śladem po zakończeniu swego bujnego wzrostu (“Korowate”). Zwarta wokół swego środka bryła staje się, więc specyficzną przestrzenną ramą dla obrazu zdarzenia. To, że Stawiarska wybiera te przypadki z oczywistą premedytacją nie zmniejsza wewnętrznego kontrastu w strukturze jej prac, raczej ten kontrast dramatyzuje.
Inne reliefowe i wprost “obrazowe “ prace, też obrazowo obramowane, stanowią znaczną część jej dorobku. “Skalne monstrancje” z 2008 roku są symbolicznym zamknięciem tego medytacyjnego cyklu. To przecież obrazy. Ceramiczne tworzywo ma ten znaczący walor, że jest niewątpliwie sztuczne. Te kamienie, ziarna, skały są rzeźbiarskimi obrazami dalekimi od jakiegokolwiek naturalizmu. Dlaczego monstrancje? Tytuł w wypadku tych prac nie narzuca się sam, co jest cechą istotną poprzedzających cykli. Został zaproponowany po to, aby ukierunkować naszą myśl, jako wspólny motyw medytacyjny z danym obiektywnie obrazem. Razem z tytułem te kompozycje znaczą coś więcej niż tylko ich uroda kształtu. Nie są traktatem teologicznym, ale odsyłają nas do przeżycia „istnienia natury oczekującej wypełnienia jej ostatecznego sensu.
Patrząc teraz na prace obydwu rzeźbiarek widzimy, że wypełniają one istotną część formalnych możliwości rozwoju polskiej rzeźby, a to ze względu na przedłużenie tradycji strukturalnego myślenia o kompozycji. Czynią to z dwóch różnych idei obecnych w tej tradycji. Przypisywano ją zwykle malarstwu i uznawano ją poniekąd za wyczerpaną. Strukturalizm to przecież domena drugiej połowy lat pięćdziesiątych i pierwszej sześćdziesiątych. Niezwykle aktywne ówcześnie środowisko wrocławskie wyprowadziło z tej konwencji oryginalne interpretacje tak w malarstwie, jak i w rzeźbie, której znaczą pomocą w jej grze ze strukturalizmem było tworzywo ceramiczne i szkło. Zasługą Krystyny Gay – Kutschenreiter i Anny Stawiarskiej jest odnowienie formy w oryginalnym nawiązaniu do tamtej tradycji. Co więcej, to odnowienie formy zawdzięczamy ich maestrii w stosowaniu bardzo wymagającego tworzywa i wielu technicznych sposobów jego kształtowania. Szkliwienie, barwienie masy, jego różnego typu kolorowanie, wreszcie samo komponowanie mas ceramicznych, które jakby w pigułce, w samych regułach chemii, muszą już zawierać przewidywane możliwości formy, to urzekający popis umiejętności. Ten popis nie staje się jedynie dekoracyjnym dodatkiem do rzeźbiarskiej sztuki, ale jest jej integralną i ważną częścią. Być może jest to twórczość zbyt słabo jeszcze rozpoznana i zinterpretowana.
Pokaz prac zatytułowany “Przeciwstawienie doskonałe” można przewrotnie podważyć wykazując wiele wspólnych idei. Różnice są jednak o wiele bardziej widoczne w samej formie dzieł. Cieszy, więc możliwość porównań, gdy analogiczna postawa zachwytu urodą i sensem życia przyjmuje tak bardzo rożne oryginalne formy.
Zbigniew Makarewicz
Krystyna Gay Kutschenreiter
Urodzona w Łodzi. Studia na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu oraz na Wydziale Ceramiki Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, w pracowni prof. Rudolfa Krzywca. Dyplom – 1961 r. Od 1962 r. jest członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków. Zajmuje się ceramiką unikatową i rzeźbą ceramiczną. Ponad 30 lat zajmowała się kształceniem kadr dla przemysłu ceramicznego, za tę działalność otrzymała Złoty Krzyż Zasługi.
W latach 1990 – 2005 pełniła funkcję komisarza artystycznego Ogólnopolskich Plenerów Ceramiczno-Rzeźbiarskich w Bolesławcu, które z Jej inicjatywy i kierunkiem przekształciły się w połowie lat 90-tych w międzynarodowe spotkania twórcze. W tym okresie była kuratorem ponad 50 wystaw poplenerowych, zorganizowanych przez Nią w kraju i za granicą.
Wystawy indywidualne:
- Rzeźba ceramiczna – Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 1983
- Kuby i Ażury – Muzeum Ceramiki, Bolesławiec 1984-89
- Ceramika – Galeria „Plastyki”, Kraków 1987
- Ceramiczne Impresje – Galeria „Empik”, Jelenia Góra 1989
- Ceramika – Muzeum Okręgowe, Gorzów Wielkopolski 1991
- Przeplatanie – Galeria BOK, Bolesławiec 1991
- Przeplatanki – Miejski Dom Kultury, Zgorzelec 1991
- Ceramika i rzeźba – Galeria „Vitroart”, Świdnica 1992
- Magia drzewa I – Muzeum Ceramiki, Bolesławiec 2001
- Magia drzewa II – Dom Jakuba Boehma, Zgorzelec 2002
- Asocjacje – Galeria Promocja, Jelenia Góra 2005
- „a capricio” – Galeria Format, Bolesławiec 2006
- „TAK”- Dom Jakuba Boehma, Zgorzelec 2007
- Ważniejsze wystawy grupowe:
- Wystawa Rzeźby – II Plener Dolnośląski – Ziębice Śl., Wrocław Muzeum Śląskie 1965
- Wystawa Rzeźby i Form Ceramicznych – III Plener Dolnośląski – Bolesławiec, Wrocław Muzeum Architektury i Odbudowy 1966
- Wystawa Rzeźby i Form Ceramicznych – IV Plener Dolnośląski – Bolesławiec, Wrocław Salon BWA 1967
- Wystawa Zakupów Muzeum Śląskiego – Wrocław Muzeum Śląskie 1967
- Wystawa Okręgowa – Malarstwo, Rzeźba, Grafika – Wrocław Muzeum Śląskie 1968
- Wystawa Rzeźby – V Plener Dolnośląski – Bolesławiec, Wrocław Salon BWA 1968
- Wystawa: Ceramika i Szkło Polskie – Wrocław Muzeum Śląskie 1968
- Polska Sztuka Użytkowa – Wrocław 1967 - 1969
- VI Rzeźbiarski Plener Dolnośląski – Wrocław Muzeum Architektury i Odbudowy 1969, 1970
- Plastyka Zagłębia Miedziowego – Legnica Muzeum Miejskie 1972, 1973
- I, II, III, IV Wystawa Plastyków Bolesławieckich – Bolesławiec 1972,1973, 1992, 1993
- Międzynarodowa Wystawa Ceramiki – Gdańsk Oliwa Pałac Opatów 1973
- Prezentacje – Wrocław Muzeum Architektury 1974, 1976
- Wystawa Sztuki Wrocławskiej – Wrocław Galeria Sztuki Współczesnej Awangarda 1977
- Biennale Ceramiki Polskiej Wałbrzych Zamek Książ 1979, 1983, 1985, 1987, 1989
- Prezentacje Środowiska Jeleniogórskiego – Jelenia Góra Salon BWA 1976-80, 1984, 1986
- Panorama Sztuki Jeleniogórskiej – Szczecin 1983, Bolesławiec 1984
- Aktualności Plastyki Dolnośląskiej – Wrocław 1985
- Okręgowa Wystawa Plastyki – Wrocław 1986, Warszawa 1988
- Rzeźba Dolnośląska – Wrocław Muzeum Architektury 1985, 1987
- Kontynuacje – Wrocław Galeria Sztuki Współczesnej Awangarda 1992
- V Triennale Rzeźby Religijnej – Kraków Galeria „Propozycje” 1992
- Ceramika Polska XX – Wieku – Wrocław Muzeum Narodowe 1992
- XX Lat Galerii Sztuki BWA w Jeleniej Górze – Jelenia Góra Salon BWA 1997
- Plastyka Artystów Euroregionu Nysa – Jawor Muzeum Regionalne 1997
- Po Pięćdziesiątce – Wrocław Muzeum Historyczne Arsenał 1998, Stargard 1999
- Ciąg Dalszy * Ceramika 2001 – Wrocław Muzeum Historyczne Arsenał 2001
- Ceramika – Chodzież Salon Artystyczny MDK 2002, 2003
- Ceramika Polska z okresu Odwilży 1956-65 – Muzeum Narodowe – Wrocław 2002
- Ceramika i Szkło Polskie XX Wieku – Muzeum Narodowe – Wrocław 2004
Plenery i wystawy poplenerowe:
- Ziębice 1977
- Ogólnopolskie i Międzynarodowe Plenery Ceramiczno – Rzeźbiarskie, Bolesławiec 1964-2004
- Stare Gronowo 1993
- Porcelana Chodzież 2002, 2003
Wystawy: Bolesławiec, Jelenia Góra, Bolków, Legnica, Wrocław, Słupsk, Sieradz, Warszawa, Kraków, Chorzów, Poznań, Gniezno; Pirna, Drezno / Niemcy /, Praga, Ćesky Krumlov
Ćeska Lipa / Czechy /
Udział w wystawach zagranicznych:
Drezno – 1980, 1986, 2005; Pirna – 1993, 2000; Siegburg – 1994; Monachium – 1995; Merkersdorf – 1996 / Niemcy /; Mozyr – 1993 / Białoruś /; Malmô – 1987 / Szwecja /; Wiedeń – 2003-2005 / Austria /; Praga, Ćesky Krumlov – 2005, Ćeska Lipa - 2007/ Czechy /.
Wyróżnienia:
- Nagroda Naczelnika Miasta Bolesławiec – 1983
- Odznaka Ministra Kultury i Sztuki – Zasłużony Działacz Kultury – 1994
- Nagroda Wojewody Jeleniogórskiego – 1998
- Złota odznaka Związku Polskich Artystów Plastyków – 1999
- Nagroda Prezydenta Miasta Bolesławiec – 2004
Prace w zbiorach:
Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Muzeum Narodowym we Wrocławiu i Poznaniu, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, BWA w Jeleniej Górze, Kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.
Anna Stawiarska
Dyplom w PWSSP we Wrocławiu na Wydz. Ceramiki i Szkła w 1980 r.
pracuje na stanowisku adiunkta na wydz. Artystycznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie.
Prowadzi zajęcia z szkole ceramicznej dla dzieci specjalnej troski w Katowicach. Uprawia ceramikę unikatową, rzeźbe ceramiczną i rysunek
Wystawy indywidualne m.in. w Bolesławcu, Wrocławiu, Bytomiu, Chorzowie,Świdnicy, Katowicach, Poznaniu, Częstochowie, Tarnowskich Górach, Pradze (Czechy).
Ważniejsze wystawy zbiorowe: Biennale Ceramiki Polskiej w Książu (1983-89);
Wystawy Międzynarodowego Pleneru Ceramiczno-Rzeźbiarskiego w Bolesławcu (1983-200);
Ogólnopolskie Triennale Rzeźby Religijnej w Krakowie (!992, 1995,2002),
Ceramika Polska -Szwecja w Warszawie (1993),
A l'Aube de Siecle Nouvea w Paryżu (1997),
Decentrisme Instytut Polski w paryżu (1997),
III Jesienny Salon Plastyki Ostrowiec Świętokrzyski (1998),
"Postawy" Galeria 9 Wrocław - Częstochowa Praga (1999),
Przekroczyć Próg Nadziei - Chorzów, Katowice 2000-2001,
"Spotkanie" Galeria ASP we Wrocławiu (2003),
Sacrum Gorzów Wielkopolski (2004),
Uczestniczyła we wszystkich wystawach Stowarzyszenia Chorzowskich Artystów Plastyków,
m.in. w Ozd, Termoli, Rzymie, Zlinie, Kołobrzegu, Opolu, Warszawie, Creil, Gdyni, Chorzowie,
Prace w Zbiorach Muzeum Górnośląskiego, Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Centrum Sztuki - Zamek Książ w Wałbrzychu.
Galeria otwarta pon.-pt. 10.00-18.00 oraz w sob. 10.00-14.00
280082
